अमेरिकेतील राष्ट्रपतीपदाची निवडणूक 2024 मध्ये डोनाल्ड ट्रम्प(Donald Trump) यांचा विजय झाला आहे. ट्रम्प यांचा दुसऱ्या कार्यकाळासाठी निवड होणे हे भारतासारख्या महत्त्वपूर्ण देशासाठी व्यापार, करार आणि जागतिक आर्थव्यवस्थेवर मोठा प्रभाव टाकू शकते. “America First” धोरण आणि संरक्षणवादाच्या पद्धतीमुळे ट्रम्प यांनी जागतिक व्यापारावर विविध प्रकारे परिणाम घडवले होते. यामुळे भारतासाठी काही संधी निर्माण होऊ शकतात, परंतु काही अडचणीही येऊ शकतात.
ट्रम्प आणि भारत: व्यापाराच्या संदर्भातील इतिहास
2016 मध्ये ट्रम्प यांच्या अध्यक्षतेला सुरुवात झाली, आणि त्यांचं आंतरराष्ट्रीय धोरण खूपच संरक्षणवादी होते. ट्रम्प यांनी भारतासह अनेक देशांवर व्यापाराच्या बाबतीत कठोर धोरण घेतले. 2017 मध्ये ट्रम्प प्रशासनाने व्यापारातील तूट कमी करण्यासाठी अनेक देशांवर व्यापार शुल्क (tariffs) लादले, ज्यात भारतही समाविष्ट होता. यामुळे भारतीय निर्यातदारांना अमेरिकेत जास्त शुल्क भरावे लागले, आणि काही व्यापार क्षेत्रांमध्ये संघर्ष निर्माण झाला.
त्याच वेळी, ट्रम्प यांच्या कार्यकाळात भारताने त्यांच्याशी संरक्षण आणि सामरिक क्षेत्रात अधिक भागीदारी केली. भारताला अमेरिकेचे संरक्षण तंत्रज्ञान, लष्करी उपकरणे आणि इतर तंत्रज्ञान क्षेत्रात मोठा फायदा झाला. त्यांची अमेरिकेकडून संरक्षण संबंधांना प्रोत्साहन देणारी भूमिका भारतासाठी फायदेशीर ठरली.
व्यापार शुल्क आणि संरक्षणवाद
ट्रम्प यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळात भारतावर थेट परिणाम होण्याची शक्यता आहे, विशेषत: व्यापार शुल्क आणि संरक्षणवादाच्या धोरणांमुळे. “America First” धोरणामध्ये ट्रम्प यांनी जागतिक व्यापाराला दबाव आणला होता, आणि त्या अंतर्गत, अमेरिकेला आपल्या व्यापारातील तूट कमी करण्यासाठी इतर देशांवर अधिक शुल्क लादण्याची धमकी दिली होती. भारताच्या बाबतीतही ट्रम्प यांचं धोरण कडक होऊ शकते, आणि भारतीय निर्यातदारांना जास्त शुल्काचा सामना करावा लागू शकतो.
भारत आणि अमेरिका यांच्यातील व्यापार वृद्धीसाठी काही क्षेत्रे जास्त संधी मिळवू शकतात, परंतु ट्रम्प यांच्या धोरणांमुळे भारतीय कंपन्यांसाठी काही उत्पादने, विशेषत: कृषी आणि वस्त्र उद्योगातील उत्पादने, महाग पडू शकतात. ट्रम्प यांचा मुख्य फोकस “मेक इन अमेरिका” या धोरणावर असतो, ज्यामुळे भारतीय निर्यात कमी होण्याची शक्यता आहे.
संरक्षण क्षेत्रातील भागीदारी
भारत आणि अमेरिकेच्या संरक्षण संबंधांमध्ये ट्रम्प यांच्या कार्यकाळात मजबूत वाढ झाली होती. भारताला अमेरिकेकडून अत्याधुनिक लष्करी तंत्रज्ञान, शस्त्रसामग्री आणि प्रशिक्षण मिळाले. ट्रम्प यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळातही, भारताच्या संरक्षण क्षेत्राला अमेरिकेची मदत मिळत राहील, परंतु त्याच वेळी संरक्षण क्षेत्रात अधिक आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा निर्माण होऊ शकते.
भारताने ट्रम्प यांच्या अध्यक्षतेत काही महत्त्वाचे संरक्षण करार केले होते, ज्यात अमेरिका-भारत 2+2 संवाद, लष्करी तंत्रज्ञान, आणि सामरिक सहयोग यांचा समावेश होता. हे सर्व भारतासाठी महत्त्वपूर्ण होते, आणि ट्रम्प यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळात या संबंधांमध्ये आणखी वृद्धी होण्याची शक्यता आहे.
भारतीय उद्योगांना संधी किंवा अडचण?
ट्रम्प यांचे संरक्षणवादी धोरण आणि व्यापारी शुल्क लावण्याच्या धोरणामुळे, भारतीय उद्योगांना या धोरणात मिश्रित परिणाम होऊ शकतात. काही भारतीय उद्योगांना ट्रम्प यांच्या धोरणांमुळे संधी मिळू शकतात, विशेषत: ऑटोमोबाईल, तंत्रज्ञान, औषध आणि औद्योगिक उत्पादकता क्षेत्रांमध्ये. भारताच्या मोठ्या सॉफ्टवेअर आणि आयटी कंपन्यांना अमेरिकेतील वाढीव मागणीमुळे फायदा होऊ शकतो. तथापि, भारताच्या काही पारंपरिक निर्यात क्षेत्रांसाठी ट्रम्प यांचे धोरण अडचणीचे ठरू शकते.
उदाहरणार्थ, भारतीय कृषी उत्पादने आणि वस्त्र उद्योगात ट्रम्प यांनी व्यापार शुल्क वाढवले होते. यामुळे भारताच्या उत्पादकांनाही स्पर्धा वाढली होती. ट्रम्प यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळातही, या क्षेत्रांमध्ये भारतीय उद्योगांना अधिक आव्हानांचा सामना करावा लागू शकतो.
ट्रम्प आणि चीनविरोधी धोरण
ट्रम्प यांचे चीनविरोधी धोरण भारताच्या हितासाठी फायदेशीर ठरू शकते. चीनवर ट्रम्प यांनी कधीच विश्वास ठेवला नाही, आणि त्यांच्या प्रशासनाने चीनविरुद्ध व्यापार युद्ध सुरू केले होते. त्यामुळे भारताला चीनच्या ऐवजी अमेरिका आणि इतर पश्चिमी देशांशी व्यापार व गुंतवणूक वाढवण्याची संधी मिळाली. भारत आणि अमेरिका यांच्यातील व्यापारातील तूट आणि चीनच्या आक्रमक धोरणांमुळे, भारताने अमेरिकेच्या बाजूने उभे राहून चीनच्या बाजूने असलेल्या अर्थव्यवस्थेला प्रतिसाद दिला.
युक्रेन-रशिया युद्धाच्या पार्श्वभूमीवरही, भारताच्या तंत्रज्ञान, ऊर्जा, आणि व्यापार धोरणात काही बदल होऊ शकतात. ट्रम्प यांच्या कार्यकाळात चीनच्या पाठीशी उभा राहणारा रशिया हे भारतासाठी एक संधी ठरू शकते, कारण भारत आणि अमेरिका यांच्यातील भागीदारी वाढली आहे.
ट्रम्प यांच्या आगामी कार्यकाळातील संभाव्य बदल
ट्रम्प यांचा दुसरा कार्यकाळ भारतासाठी काही नवीन व्यापारी धोरणांसाठी एक चांगला संधी ठरू शकतो. परंतु, व्यापार तंटा, करार आणि शुल्क वाढवण्याचे धोरण हे भारतासाठी धोका देखील असू शकते. भारताला अमेरिकेशी आणि इतर देशांसोबत आपल्या व्यापार धोरणात लवचिकता ठेवावी लागेल.
भारताने ट्रम्प यांच्या दुसऱ्या कार्यकाळात आपले जागतिक व्यापार धोरण अधिक स्थिर आणि विश्वासार्ह ठेवण्यासाठी अमेरिकेच्या बदलत्या धोरणांचा विचार करावा लागेल. भारतासाठी दीर्घकालीन फायदे मिळवण्यासाठी भारताच्या व्यापारी संबंधांचा आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातील भागीदारीचा वापर अधिक सुसंगतपणे करणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
डोनाल्ड ट्रम्प यांचा दुसऱ्या कार्यकाळात भारतावर व्यापाराच्या बाबतीत मिश्रित परिणाम होण्याची शक्यता आहे. काही क्षेत्रांमध्ये संधी मिळू शकतात, तर काही क्षेत्रांमध्ये अडचणी वाढू शकतात. भारताला त्याच्या आंतरराष्ट्रीय व्यापार धोरणात अधिक चातुर्य आणि लवचिकता दाखवून अमेरिकेसोबतचे संबंध मजबूत करण्याची आवश्यकता आहे. ट्रम्प यांच्या संरक्षणवादी धोरणांमुळे काही अडचणी येऊ शकतात, परंतु चीनविरोधी धोरणामुळे भारताला काही महत्त्वाचे फायदे मिळू शकतात.
अमेरिकेतील निवडणुकीत ट्रम्पचा विजय: झेलेस्कीला तणाव आणि अडचणींचा सामना, नेमके काय घडले?
